Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Mezunları Derneği Enerji Komisyonu, düzenlediği bir panelle Afşin-Elbistan bölgesini masaya yatırdı.
EÜAŞ Genel Müdürü Halil Alış, Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Genel Sekreteri Ömer Ünver, Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Üyesi Muzaffer Başaran, ODTÜ Mezunları Derneği Enerji Komisyonu Üyesi Orhan Baybars’ın konuşmacı olarak katıldığı panelde; Afsin-Elbistan’ın potansiyeli, mevcut santrallerin durumu, en son kömür santrali teknolojileri, yatırım şartları ve bölgenin geleceği ele alınarak ‘bu büyük potansiyel nasıl değerlendirilmeli?’ sorusuna cevap arandı.
Ünver; “Bu Değerli Kaynak, Devletin Elinde Heba Edilmektedir”
Panelde ilk sözü alan Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Genel Sekreteri Ömer Ünver oldu. AEL Kışlaköy Açık Kömür İşletmesi’nin faaliyete geçtiği ilk yıllarda o zamanki adıyla TKİ’de görev yapması nedeniyle bölgeyi yakından tanıyan Ömer Ünver, Türkiye’nin linyit rezervinin 12 milyar ton civarında olduğunu ve bunun 4,3 milyar tonunun ise Afsin-Elbistan Bölgesi’nde olduğunu söyledi.
Ünver; “Kömürün kalitesi düşük olduğundan dolayı kömür santrali dışındaki amaçlar için kullanılması mantıklı değildir. Bölgedeki rezervin petrol olarak karşılığı 450 milyon ton civarındadır ve bunun mevcut piyasa koşullarındaki parasal karşılığı 365 milyar dolardır. Şu anki dekapaj maliyetleri ile bölgede yakıtın maliyeti 1,1 sent/kwh mertebesindedir. Yeni bir santralin 6500 saat çalışacağı varsayılarak personel, bakım-onarım, amortisman ve yakıt maliyetleri dikkate alındığında üretimin toplam maliyeti yaklaşık 7 sent/kwh civarınadır. Devletin elinde bu değerli kaynak heba edilmektedir” dedi.
Ünver’den sonra konuşan ODTÜ Mezunları Derneği Enerji Komisyonu Üyesi Orhan Baybars ise bölgede istimlak ve soğutma suyu problemleri gibi özel sektörün çözmesinin çok zor olacağını söylediği sorunların var olduğunu, yeni yapılacak yatırımlarda mutlaka devlet desteğinin bulunması gerektiğini söyledi.
En son kömür teknolojileri ile ilgili teknik içerikli bir sunum yapan Baybars, son olarak finansman modellerini özetledikten sonra Türkiye’de en yaygın olarak uygulanan modelin kısmi geri dönüşlü proje finansmanı oluğunu söyledi.
Başaran; “Ödemelerde Yetersizlik ve Personel Erozyonu nedeniyle Yatırımları Kamunun Yapması Çok Zor”
Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Üyesi ve EÜAŞ Eski Genel Müdür Yardımcısı Muzaffer Başaran ise A ve B Termik Santralleri’nin mevcut durumundan bahsettikten sonra bölgede yapılacak yatırımların özel sektöre tarafından mı yoksa kamu tarafından mı yapılması gerektiğine değindi.
Başaran; “Kamu yatırımlarının en önemli avantajları kredi maliyetlerinin düşük olması ve halkın devlet yatırımlarına daha sıcak bakmasıdır. Buna karsın yürürlükte olan kamu ihale kanunu, ödemelerdeki yetersizlik ve kamudaki personel erozyonu sebepleriyle kamu tarafından bu yatırımların yapılması çok zordur. Özel sektör yatırımlarının ise KİK’e tabi olmaması en büyük avantajıdır, ancak kredi maliyetleri ve kamulaştırma maliyetlerinin yüksek olması, halkın özel yatırımcılara olan yaklaşımı yatırımların gerçekleştirilmesinde ciddi engeller teşkil etmektedir. Sonuç olarak uygun bir PPP (kamu-özel işbirliği) modeliyle mutlaka yapılması gereken bir master plan doğrultusunda bu yatırımlar gerçekleştirilebilir” dedi.
Alış; “A Santralının Çevresel Yatırımları ve Rehabilitasyonun Yaklaşık Maliyeti 1 Milyar Dolar”
Panelde en son konuşan ise Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) Genel müdürü Halil Alış oldu. EÜAŞ’ın bünyesinde bulunan santrallerin toplam kurulu gücün 24 bin 300 mw olduğunu ve bunun 12 bin 500 mw’ını termik santrallerin oluşturduğunu belirten Alış, panelde yapmış olduğu sunumda MTA’nın yeni bulmuş olduğu linyit kömür rezervlerine değindikten sonra Afşin-Elbistan A ve B Termik Santralleri’nin mevcut durumlarına değindi.
27 yıldır elektrik enerjisi üreten fakat enerji üretiminin yanında çevreye de zehir kusan A Termik Santrali’nin aradan geçen yıllar nedeniyle yıprandığını belirten Alış; “1984 yılında devreye giren bu santralde 4 ünitenin de aynı zamanda emre amade olmasına pek rastlamamışızdır. Şu anda da 3 ve 4 numaralı üniteler büyük arızalar nedeni ile servis harici durumdadırlar. 4 numaralı ünite ihale edilmiş ve 3 numaralı ünitenin de ihale çalışmaları devam etmektedir. A Termik Santrali’nin rehabilitasyona ihtiyacı vardır. Bu rehabilitasyonlar; baca gazı kükürt arıtma tesisi yapımı, elektrofiltre rehabilitasyonu, kazan rehabilitasyonu ile türbin-generatör rehabilitasyonu işleridir.
Bu rehabilitasyonların yaklaşık tutarı 1 milyar civarındadır” dedi.
“A Santralının İşletme Hakkı Devri Yapılmalıdır”
Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nin özel şirkete devredilip devredilmemesi noktasındaki belirsizliğe de değinen Alış; “Bu santralın İşletme Hakkı Devri (İHD) İmtiyaz Sözleşmesi 1999 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, halen İşletme Hakkı Devri yapılamamıştır. Santral; mevcut hali ile sürdürülebilir, etkin ve verimli bir elektrik üretimi yapacak durumda değildir. Çevre nedeniyle açılan davalar çok büyük miktarda ek mali yük getirmektedir. Santralın çevre yatırımları yapılmamıştır. Bu nedenle mahkeme tarafından imtiyaz sözleşmesi halen yürürlüktedir. Fakat santral devredilmemiştir. Bu belirsiz durum, havzadaki toplam 8 bin mv’lik termik santral yatırımlarının önünü tıkamaktadır. A Termik Santralı’nın işletme hakkı devri yapılmalıdır. Devir yapıldığı takdirde maliyeti yaklaşık 1 milyar doları bulan santralın rehabilitasyonu, çevresel yatırımları ile yaklaşık maliyeti 2 milyar dolar olan 680 mw’lik ilave iki ünitesi santralı devralan şirket tarafından yapılacaktır” dedi.
“B’nin Faaliyeti, A’ya Çevresel Yatırımlar Yapılması Şartına Bağlıdır”
EÜAŞ Genel Müdürü Halil Alış, sunumunun devamında, yaklaşık 2 milyar dolara yapılan ve 12 Şubat 2006 tarihinde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından resmi açılışı gerçekleştirilen Afşin-Elbistan B Termik Santrali’nin A Termik Santrali yüzünden kapanabileceğini söyledi.
Alış; “Afşin-Elbistan B Termik Santrali 2006 yılında işletmeye açılmıştır. 38 yıl yetecek miktarda ve 750 milyon ton kömürü vardır. 4 yaşında, yeni santraldır. Bütün üniteleri tam kapasite çalışmaktadır. Baca Gazı Kükürt Arıtma Tesisi vardır. Çevre Mevzuatına uygun şekilde çalıştırılmaktadır. B Santralının faaliyeti, A Santralına çevre yatırımlarının yapılması şartına bağlanmıştır. Bu durum her an B Santralının kapatılmasına neden olabilir” şeklinde konuştu.
“3 Santral İçin 129 Milyon Metrekare Kamulaştırma Yapılacak”
Santralın ardından yıllardır yapılması planlanan fakat yılan hikayesine dönen Afşin-Elbistan C, D ve E Termik Santralleri’nin son durumuna değinen EÜAŞ Genel Müdürü Halil Alış, bu 3 termik santral için toplamda yaklaşık 129 milyon metrekarelik bir alanın kamulaştırılacağını, sahalar içinde ikamet den yaklaşık 9 bin 400 kişinin başka yerlerde iskan edileceğini söyledi.
Alış; “C Termik Santralına ayrılan rezerv 759 milyon ton’dur. En az 40 yıl yetecek miktardadır. Saha içinde ikamet eden yaklaşık 2 bin 400 kişi başka bir yerde iskan edilecek, yaklaşık 27 milyon metrekarelik bir alan kamulaştırılacaktır. Ayrıca Hurman Nehri de derive edilecektir.
D kömür sahasının rezervi 758 Milyon tondur. 1400 mw kurulu güçteki bir termik santrale 40 yıl yetecek miktardadır. Yaklaşık 7 bin kişi başka yerde iskan edilecektir. Kamulaştırma ise yaklaşık 42 milyon metrekaredir.
E kömür sahasının rezervi ise 1,3 Milyar tondur. 2 bin mw kurulu güçteki bir termik santrala 45 yıl yetecek miktardadır. İskan sorunu yoktur. Bu saha için yapılacak olan kamulaştırma ise yaklaşık 60 milyon metrekaredir” dedi.
EÜAŞ Genel müdürü Halil Alış daha sonra Afşin-Elbistan Bölgesi’nde yatırım stratejileri ve yatırım modellerini anlatırken, bölgeye yapılması planlanan santrallerin çevreye etkililerini minimuma indirilmesini amaçladıklarını da sözlerine ekledi.